«Айар ыллыкпыт» ыыра кэҥээтин!
Күндү ааҕааччы, Эн илиигэр ураты кинигэни туттуҥ. Соҕотох киһи айан таһаарбыт айымньыта буолбакка, араас саастаах, эгэлгэ дьарыктаах дьон улаатан эрэр оҕо ааҕарыгар сөптөөх диэн анаан суруйбута тустаах куонкуруска кыайан, талыллан, биһирэнэн бу манна тиһилиннэ.
Саха норуодунай суруйааччыта Н.Е. Мординов-Амма Аччыгыйа аатынан Саха Өрөспүүбүлүкэтин «Кэскил» оҕо бэчээтин кыһата 2015 сылга, Литература сылын бэлиэтээн туран, итиэннэ 2016 сыл тохсунньу 6 күнүгэр норуоппут сүдү киһитэ, өркөн өйдөөҕө, улуу Амма Аччыгыйа төрөөбүтэ 110 сылын көрсө «Айар ыллык» диэн оҕоҕо аналлаах айымньыны суруйууга сабыылаах улахан күрэҕи тэрийэн ыытта.
Оҕоҕо аналлаах хаһыат-сурунаал тахсар кыһатын бу өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкуруска СӨ Бэчээккэ департамена өйөөтө, «Биир ньыгыл Россия» Бүтүн Россиятааҕы политическай партия Саха сиринээҕи салаата үбүнэн-харчынан бириэмийэҕэ көмөлөстө. Оттон «Бичик» национальнай кинигэ кыґата бу кинигэни таһаарарга төһүү күүс буолбутугар махталбыт муҥура биллибэт.
«Айар ыллык» сабыылаах куонкурус нууччалыы, сахалыы тылларынан, сэһэн, кэпсээн, остуоруйа көрүҥнэрин тус-туспа тутан, ыытылынна. Онно өрөспүүбүлүкэ 24 улууһуттан, нэһилиэгиттэн 94 ааптар кытынна. Итинтэн сахалыы тылынан күрэххэ 75, нууччалыытыгар 19 үлэ киирдэ.
Куонкурус быйылгы уратыта диэн уран тыл умсулҕаныгар балачча элбэх оҕо кыттыбыта үөрдэр. Остуоруйа, кэпсээн курдук дьоһун жанрдарга ылсан, 9-тан 16-гар диэри саастаах 10 оҕо кытынна. Өссө соһуччута баар, кинилэртэн алтата Дьокуускай куорат оскуолаларын үөрэнээччилэрэ.
Айар кут эмискэ уһугуннаҕына чахчы соһутар. Онон бу кинигэҕэ киирбит ааптардарбыт үгүстэрэ урут хаһан даҕаны сурукка-бичиккэ холоммотох эрээрилэр, чахчы үчүгэй таһымнаах айымньылары оҕо аймахха бэлэхтээбиттэригэр махтанабыт. Сырдыкка угуйар ыраас тыыннаах, олоххо тиксэр араас күчүмэҕэйтэн чаҕыйбакка, сөптөөх суолу ыччат сатаан тобулар буола иитиллэригэр бу айымньылар ис хоһоонноро уот харахха сөп түбэһэр. Олор аахпыты анааран, ылыммыты ырытан, ырааҕы кыраҕыттан кыраҕытык көрөргө үөрэтэллэр.
Күргүөмүнэн, кылааһынан, түөлбэнэн, аймаҕынан мустан бииргэ ааҕан баран, табыгастаах өттүн көрөн, туһаныахтара, саҥаттан саҥа санаалары саҕыахтара диэн эрэнэбит!
Анатолий Гоголев,
СӨ «Амма Аччыгыйа аатынан
«Кэскил» оҕо бэчээтин кыһата» ГАТ дириэктэрэ
Оксана Гаврильева-Айсана (I миэстэ)
Олох оонньуута
Үүт тураан сайыҥҥы нусхал киэhэ. Киирэн эрэр күн саhарҕата, бүгүҥҥү күннээҕи үлэбин барытын дьэ бүтэрдим диэбиттии, уоскуйан, дуоhуйан, налыччы халлаан арҕаа өттүгэр тилийэ кыыhар.
Түптэ күөх буруотугар бигэнэн, ыаммыт ынахтар, көхсүлэрин иhигэр «пуус» гынан тыынан кэбиhэ-кэбиhэ, кэбинэн кирдиргэтэллэр.
Дэриэбинэҕэ саҥа-иҥэ аҕыйаабыт, кэлии-барыы тохтообут, тыас-уус намыраабыт. Арай ханна эрэ оройуон кииниттэн кэлэр оптуобус бүтэhик сырыыта буолан, төттөрү төннөрүгэр тиэтэйэн, тиҥкир-таҥкыр айаннатан иһэрэ иhиллэн ааhар.
Дьон күннээҕи түбүктэн босхолонон, киэhээҥҥи аhылыктарын тото-хана аhаан, утуйуох иннинэ суунар-тараанар, тыын ылар, ааспыт күнү ырытыhар, кэлэр күнү былаанныыр кэмнэрэ.
Уурбут-туппут курдук дьып-дьап тупсаҕай оҥоhуулаах Баhылайаптар тиэргэннэригэр эмиэ уу чуумпу. Дьиэ кирилиэhигэр күнү быhа күн уотугар сыламнаабыт куоска киэhээҥҥи өлүү үүтүн иhэн, иһэ тотон, илиилэрин-атахтарын саланан, ыраастана олорор. Тэйиччи илин атахтарыгар төбөтүн кыҥначчы уурунан, дьиэ харабыла, Баатыр сүрэҕэлдьээбиттии, ситэ кириллэ илик уҥуоҕун тиниктиэх ба±айы дуу, суох дуу диэбиттии, оҥой-соҥой көрө сытар.
Хаhаайыннар, Кэтириинэлээх Бүөтүр, утуйуох иннинэ, сөрүүкүү таарыйа, дьиэлэрин иннигэр баар ыскамыайкаҕа буолары-буолбаты кэпсэтэ олороллор. Киэhэ аайы итинник олороллорун астыналлар аҕай. Дэриэбинэ иhинээҕи сонуну түөрэ тэбээн, сарсыҥҥы күҥҥэ туох «тоҕута көтүллүөхтээҕин» быhааран тириилэрин тэниттиэхтэрэ, онтон, күн мыраан кэннигэр саhыыта, «уу, бириэмэ ырааппыт, утуйа охсуох» диэн буолуо, иккиэн эйэ дэмнээхтик ороннорун булан, утуйан бырылатыахтара.
