Моабитские тетради

Моабитские тетради

Әлеге китапта татар халкының бөек каһарман шагыйре, Советлар Союзы Герое, Ленин премиясе лауреаты Муса Җәлилнең (1906–1944) атаклы «Моабит дәфтәрләре» татар һәм рус телләрендә тәкъдим ителә.

Җыентык шагыйрьнең тууына 110 ел тулуга багышлап чыгарыла.

В данной книге представлены знаменитые «Моабитские тетради» великого татарского поэта, Героя Советского Союза, лауреата Ленинской премии Мусы Джалиля (1906–1944) на татарском и русском языках.

Сборник посвящён 110-летию со дня рождения поэта.

Жанр: Стихи и поэзия
Цикл: Не является частью цикла
Год публикации: 2016

Читать онлайн Моабитские тетради


© Татарстан китап нәшрияты, 2016

© Татарское книжное издательство, 2016

* * *

Моабит дәфтәрләре

«Татарча язу танучы һәм бу дәфтәрне укучы дуска!

Моны язды татарның билгеле шагыйре Муса Җәлил. Аның тарихы болай. Ул 1906 елда туган. Фатиры Казанда һәм Мәскәүдә. Илдә иң зур шагыйрьләрдән санала. 1 942 елны сугышка килде һәм әсир төште. Әсирлектә күп азаплар чигеп, кырык үлемнән калып, ахырында Берлинга китерелде. Берлинда сәяси яшерен оешмага катнашуда, совет пропагандасы таратуда гаепләнеп кулга алынды, төрмәгә ябылды. Бәлки, аны үлем җәзасына хөкем итәрләр. Ул үләр. Ә аның әсирлектә һәм тоткынлыкта язган 115 шигыре бар. Ул шулар өчен кайгыра. Шуның өчен 115 нең 60 ын гына булса да күчереп калдырырга тырышты. Әгәр бу китап кулыңа төшсә, шигырьләрне яхшылап, дикъкать белән акка күчер, сакла һәм сугыштан соң, Казанга хәбәр итеп, үлгән татар халык шагыйренең шигырьләре итеп дөньяга чыгар. Минем васыятем шул!

Муса Җәлил. 1943, декабрь». (Беренче «Моабит дәфтәре» ннән)
* * *

«Бу төптә – 33 шигырь.

Әсирлектә һәм тоткынлыкта – 1942.IX–1943.XI арасында язганнарым – 125 шигырь һәм поэма. Ләкин кая языйм? – Үзем белән бергә үләләр.

М. Җәлил». (Икенче «Моабит дәфтәре» ннән)

Кыз җыры

Мин озаттым аны сугышка,
Йөрәгемнең сүнмәс кояшын.
Мин озаттым аны сугышка,
Мәхәббәтем булсын юлдашы.
Авыр булды аннан аерылу,
Ни әйтсәң дә күңел күңел шул!
Авыр булды миңа аерылу,
Рәхәт булыр кайткач күрешү!
Артык аңа барлык бүләктән
Минем аны сөеп сагынуым,
Артык миңа барлык бүләктән
Батырлыгы белән саулыгы.
Июнь, 1942

Хат (Җыр)

1

Сугыштан тынган арада,
Каләмне манып карага,
Хат язар идем сезгә.
Их, кызлар, уңган сеңелләр,
Хат язар идем сезгә.
Сез кушып җырга хатымны,
Телгә алсагыз атымны
Урамда, өегездә.
Их, кызлар, уңган сеңелләр,
Урамда, өегездә.

2

Без дошманны илдән куып,
Оясын көл итми торып,
Өйгә кайтачак түгел.
Их, кызлар, уңган сеңелләр,
Өйгә кайтачак түгел.
Кайтмасак та яныгызга,
Без булсак җырларыгызда,
Шатланыр иде күңел.
Их, кызлар, уңган сеңелләр,
Шатланыр иде күңел.

3

Без булсак илнең телендә,
Дәрт үсә безнең күңелдә,
Көч арта беләкләрдә.
Их, кызлар, уңган сеңелләр,
Көч арта беләкләрдә.
Ирешербез тиз теләккә,
Без булсак сезнең йөрәктә,
Сез безнең йөрәкләрдә.
Их, кызлар, уңган сеңелләр,
Сез безнең йөрәкләрдә.
Июнь (?), 1942

Кичер, илем!

Кичер мине, илем, синең бөек
Исемең белән килеп сугышка,
Данлы үлем белән күмалмадым
Бу тәнемне соңгы сулышта.
Юк, мин сине тузан бөртегедәй
Сансыз гомрем өчен сатмадым.
Волхов шаһит: изге сугыш антын
Соң чиккәчә керсез сакладым.
Мин курыкмадым өстән яңгыр төсле
Яуганда да туплар, ядрәләр,
Каушамадым кан һәм үлек белән
Тулганда да тирә-әйләнәм.
Алда, артта, уңда һәм сулымда
Киселсә дә юлым; күкрәгем
Яраланып канга төренсә дә,
Көчсезләнеп, мин яшь түкмәдем.
Мин алдымда күрдем шыр сөяктән
Котылгысыз үлем шәүләсен.
Кил син миңа, үлем, бары гомрем
Коллык белән төгәлләнмәсен!
Мин түгелме дуска хат язучы,
«Борчылма, – дип, – тормыш юлдашым,
Соңгы тамчы каным тамса тамсын,
Тик антыма таплар кунмасын!»
Мин түгелме шигырь утым белән
Ант итүче канлы сугышта?
«Үлемгә, – дип, – ачы нәфрәт белән
Елмаермын соңгы сулышта».
«Соң чиктә, – дип, – синең мәхәббәтең
Җиңеләйтер үлем газабын,
Илемне һәм сине сөюемне
Каным белән җиргә язармын».
«Тыныч булыр йокы, тормышымны
Бирсәм, – диеп, – туган ил өчен».
Ышан, илем, шушы ант сугарды
Йөрәгемнең соңгы тибешен!
Язмыш көлде, үлем, кагылмыйча,
Үтте яннан, минем тирәләп.
Нишлим, нишлим, соңгы минутымда
Пистолетым итте хыянәт!
Чаян чага үзен соңгы чиктә,
Бөркет ярдан түбән ташлана.
Мин соң бөркет түгел идеммени,
Баш ияргә шуннан башкага!
Ышан, илем, шундый бөркет идем
Мин дә соңгы минут килгәндә,
Әзер идем, мәгърур канат җәеп,
Ташланырга ярдан түбәнгә.
Нишлим, сугыш дустым-пистолетым
Соңгы сүздән кинәт баш тартты.

Вам будет интересно
"Поэмы 21-го века" – вторая глава из собраний сочинений «Фантастика и философия XXΙ века» Кирнасова Романа Ивановича под псевдонимом – Априот – Душ. В данных рифмованных поэмах показан философский смысл некоторых различных, по своему содержанию, вымышленных историй. Эти произведения написаны в жанре фантастики. Книга предлагается только взрослой аудитории, так как в ней описываются ещё и приключения эротического содержания. Свидетельство авторского права на произведение № 31476 Сборник произведе...
Читать онлайн
В книгу вошли известные и популярные стихотворения и поэмы классика татарской литературы, знаменитого поэта Хади Такташа....
Читать онлайн
В книге представлены избранные поэтические произведения великого татарского поэта Габдуллы Тукая в хронологическом порядке....
Читать онлайн
В новую книгу Альбины Абсалямовой вошли стихотворения, написанные в последние годы. В фокусе внимания автора – отношения между людьми, осмысление непростых философских вопросов, тема любви, потери и обретения....
Читать онлайн
Книга стихов, моих переживаний, моего настроения. В ней собраны произведения, написанные в период с 2007 по 2017 год. Надеюсь, каждый читатель, познакомившийся с моим творчеством, узнает себя или удивится, прикоснувшись к чему-то новому, необычному, рождённому в минуты счастья или минуты печали....
Читать онлайн
Задумывались над смыслом жизни? Конечно, да. Понимали, что все в этом мире взаимосвязано? Конечно, да. Замечали знаки и сигналы, которые посылаются нам в пути? Конечно, да. Книга, мой читатель, именно об этом и именно для тебя.Книга составлена в редком жанре «Прозаическая поэтика».Смерть, любовь, память, время, первые шаги человека по земле, футурология и конспирология, слезы и долг, пепел и ветер, разметающий его – все нашло свое место в сборнике, который совмещает прозу и поэзию....
Читать онлайн
Мэтры учат молодых авторов писать о том, что они пережили, поощряют выбирать «близкие народу» тематики вроде «родной сторонки». Однако, не кажется ли круг «популярных тем» слишком уж тесным и пресным? Желал бы ты, читатель, физически запереть себя в границы одного города, улицы или дома, только потому, что там ты появился на свет? А если считать родиной и любить весь земной шарик целиком (пока он еще цел)? Но за ним есть и другие пространства… Я пережила именно то, о чем пишу на этих страницах....
Читать онлайн
Вам остается только открыть книгу и начать читать. Судя по названию, это что-то кинематографическое… В общем, да! Это фрагменты из разных фильмов про одну жизнь. Здесь нет почти ни одного выдуманного рассказа. Поэтому истории получились смешные и грустные – как в настоящей жизни. Скучно не будет, обещаем! Все герои живут и здравствуют в маленькой стране по имени Израиль. То, что вы прочитаете здесь – и проза, и стихи, – было написано и опубликовано на Facebook в течение пяти месяцев....
Читать онлайн
Советское руководство в первой половине 20-х гг. столкнулось с тем, что в годы революции и Гражданской войны Советский Союз утратил завоеванные Российской империей позиции на международной арене и территории в Восточной Европе. По уровню своего влияния в Европе страна оказалась отброшенной на 200 лет в прошлое. Из двух вариантов: согласится с региональным статусом СССР или начать борьбу за возращение в клуб великих держав – Москва пошла по второму пути.В 20-е гг. Советскому Союзу удалось добитьс...
Читать онлайн
Корганов Василий Давидович (1865-1934 гг.) – музыкальный критик и пианист. Его капитальный труд о Бетховене – лучшее произведение на русском языке о гениальном композиторе и мужественном человеке.Основу книги составляют письма Бетховена, изложенные в хронологическом порядке и снабженные комментариями.Содержит иллюстрации.В формате PDF A4 сохранен издательский макет....
Читать онлайн
Мой друг Евгений Поляков умер на обратной стороне Луны 5 января 2011 года. Большинство из нас выбирает Солнце, но Евгений предпочёл Луну. Странный выбор. Из всех известных мне «людей Слова» Луну выбрал только он.Сразу замечу, что время и конечная точка перехода – не самая популярная среди нас тема. Это личный выбор; дело вкуса или цели. Кроме того, особые обстоятельства и деликатный характер такого решения понуждают к лаконичности в объяснениях. Но Луна! Пожалуй, самый неожиданный вариант из воз...
Читать онлайн
Новый год – самый загадочный праздник, открывающий нам мир добрых сказок и волшебства. Доверчивая малышня, деловитые подростки, серьёзные взрослые и суеверные бабульки – все считают минуты до наступления праздника. Все ждут Деда Мороза и Снегурочку, а ещё загадывают желания и дарят подарки.Читайте, наслаждайтесь, и пусть ваши мечты сбываются. С Новым годом!...
Читать онлайн