Где, когда и как родился мугам

Elmi redaktorları

Rafiq İmrani, Sənətşünaslıq doktoru, professor Kars Kafkaz Universitesi Devlet Konservatuarı kafedra müdiri, Türkiyə

Azər Abdulla (Azər Abdulla oğlu Əhmədov), Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Jurnalistlər İttifaqının üzvü, “Oğuz eli” qəzetinin və “Yazıçı” xüsusi buraxılışının redaktoru, Azərbaycan

Научные редакторы:

Рафик Имрани, доктор искусствоведения, профессор зав. кафедрой Карсского Кавказского Университета, Турция;

Азер Абдулла (Азер Абдулла оглу Ахмедов), член Союзов Писателей и Журналистов Азербайджана, доктор философии по филологии, редактор газеты «Огуз эли» и спецвыпуска «Язычы,» Баку, Азербайджан.

Orta, Orta İxtisas məktəbləri, Kollec və Musiqi Akademiyasının müəllim, tələbə və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulur.

Книга предназначена для старшеклассников средних музыкальных школ, студентов и педагогов музыкальных колледжей, а также для студентов, доцентов и профессоров музыкальных академий, где преподаются секреты мугамов. Она представляет интерес и для широкого круга читателей.

Kitab Asəf Zeynallı adına Azərbaycan Musiqi Kollecinin muğam və nitq mədəniyyəti üzrə müəllimi dostum və həmyerlim Məhərrəm Həsənəli oğlu Dövlətovun mövzuya göstərdiyi xüsusi marağı, titrək hissləri və xahişi əsasında tərtib edilib.

Книга составлена по просьбе моего друга, педагога по мугаму и культуре речи Бакинского Музыкального колледжа им. Асафа, Зейналлы Магеррама Гасанали оглу Девлатова, который с большим трепетом относится к мугаму, изучает и передает новым поколениям секреты древней музыки и проявляет особый интерес к его истории.

Kitab yazılıb: 2010–2016, Sietl, ABŞ.

Книга написана – 2010–2016 гг., Сиэтл, США.

Kitab müəllifin işləyib hazırladığı semantik modelləşdirmə metodu ilə transliterasiya olunmuş mixi yazılı mətnlərin türk dilinin (əsasən Azərbaycan türkcəsinin) qanunları əsasında oxuduğu və ilk dəfə rast gəldiyi muğam barədəki elmi dəlillər əsasında tərtib olunub. Qədim mətnlərdə uşşaq, rast, mahur, dağuna (müasir heyratı) və demüz (indiki segah) muğamlarının adlarına rast gəlinir. Qədim müəlliflər əsərlərində Azərbaycanın simli musiqi alətlərindən uda, tara, saza, cama və nəfəsli alət zilə (zurnaya) tez-tez müraciət edirlər. Sonuncu alət hətta yarandığı 8 min il qabaq hesab edilən şəkil yazı sistemində zil adı ilə də piktoqram işarə kimi peyda olur. Yaşadığı dövr eramzıdan əvvəl 4-cü-5-ci minillik hesab edilən Babilistan şair və astronomu Enlil İsmə Dağanın öz adı ilə birgə yadigar qoyduğu üç şeiri sübut edir ki, onlar qəzəl janrındadırlar və qəzəl də, yalnız muğama xidmət üçün yaradılırdı, bu gün də məhz bu məqsədlə yaradılır.

Bütün bunlar muğam ifaçılığının ən vacib atributlarından sayılır. Aşkar edilənlər müəllifə əsas verir ki, Azərbaycan ictimai fikrində indiyə qədər dominantlıq edən – guya muğam orta əsrlərin məhsulu olub, islamdan, ərəbdən, farsdan, əfqandan iqtibasdır – yanlış fikirləri rədd edib, muğamın və bütün sadalanan ona xidmət elementlərinin öz kökləri ilə tarixöncəki dövrə gedib çıxdığını əminliklə vurğulasın. Çoxlu təkzibolunmaz dəlillərlə sübut edilir ki, onların yaradıcısı da, digərlərinə ötürücüsü də türkün əcdadıdır. Muğamın da və adları çəkilən musiqi alətlərinin də kimdənsə iqtibasından söhbət gedə bilməz. Onların ilkin sahibi türkdür. Belə ki, indiki İraqda qalıqları qalan Allah “melçesi” (ocağı) Ziqquratdan (Cıqqur at) tapılmış gil yazılı daş qəbalə türk dilindədir və orada uşşaq muğamının adına dörd dəfə rast gəlinir. Bütün bunlar müəllifə ilk dəfə muğamın şəcərə ağacını da, onun mərkəzdənqaçma (“Şumerdən” “sapma”) fizika qanunu əsasında dünyaya yayılma xəritəsini də tərtib etməyə imkan verir.