Кытылга кыыс ытыыра

Кытылга кыыс ытыыра

Орто дойду олоҕун тыынныыр, киһи дьылөатыгар араастаан көстөн ааһар дьикти, нарын иэйии – таптал ардыгар муҥура суох дьоллуур, ардыгар олустук хомотон, ытатар-ыллатар, хаһан да умнуллубакка сүрэх түгэҕэр кистэнэн, кэрэҕэ сирдиир, угуйар сулус буолан тырымныыр.

Журналист Галина Нельбисова кэпсээннэригэр таптал, тапталга бэриниилээх буолуу, күүтүллүбэтэх өттүттэн саҥа баар буолбут иэйиигэ ылларыы, таҥнарыы кэргэнниилэр сыһыаннарыгар үөскүүр араас уустук быһыы-майгы нөҥүө ойууланар.

Жанр: Современная русская литература
Цикл: Не является частью цикла
Год публикации: Неизвестен

Читать онлайн Кытылга кыыс ытыыра


Кэпсээннэрин ааҕан үөрдүм

Уонтан эрэ тахса сыллааҕыта кыргыылаах баттахтаах кыргыттар халҕаһалара саха литературатын саба бүрүүкүүр атаакалара саҕаламмыта. Ол бастаан арҕаа уһуктан ааҥнаабыта – Сунтаар кыргыттара сулбу ойон тураннар (Сайа, Венера) уус тыллаах хоһооннорунан уйулҕаны хамсаппыттара. Онтон кинилэргэ уруккуттан суруйар Клара Васильева Ньурбаттан кынаттарыгар кыттыһан өрөгөйдөөх тылы өссө өрө көтүппүтэ, ол кэнниттэн Бүлүү куоратыттан Уйулҕаана олорсон устар ууну сомоҕолообута… Ити кэмҥэ илин өттүбүтүттэн илбистээх тыллаахтар кэккэлээн киирбиттэрэ – Умсуура, уолаттары умса садьыйталаат, оҕонньоттору ойоҕолоон ааспыта, саталаах тыллаах Саргы Куо саҥа күн тыктаҕын ахсын сайдан-тыллан испитэ, Амматтан эмиэ алыптаах саҥалаах Сардаана Амгинская саҕыллан таҕыста!

Поэзияҕа дьэ ити курдук, быһыты тоҕо тарпыттыы, кыргыттар күргүөмүнэн биирдэ көҥү анньан киирдилэр. Оттон проза, драматургия эйгэтигэр бастаан чуумпу соҕус этэ, онон-манан эрэ, сэниэтэ суох фонтаннардыы, өрүтэ тыгыалаан көрө-көрө уостан иһэллэрэ. Ол эрээри мин, хаһыаттарга үлэлиир публицист, очеркист кыргыттары ааҕа-ааҕа, күүтэр этим – прозабытыгар эмиэ кыргыттар тоҕо анньан киирэллэрэ буолуо диэн. Тоҕо диэтэххэ, хаһыат, сурунаал, телерадио үлэтэ, ол эбэтэр журналистика, уус-уран айымньыга киириигэ бастакы уонна эрэллээх олук буолар. Нуучча биллиилээх суруйааччылара хаһыаттан үүнэн тахсыбыттара, омуктар да оннуктар этэ (холобура, Хемингуэй), оттон саха суруйааччыларын үксүлэрэ бэчээккэ үлэлээбиттэрэ. Кыргыттар литератураҕа күргүөмүнэн анньан киириилэрэ билиҥҥи кэмҥэ сокуоннай – бэйэтин айылҕатынан кыыс оҕо нарын-намчы, иэйиилээх уйулҕалаах уонна куттаах-сүрдээх, онон кэрэни, үтүөнү ылбаҕайдык ылынымтыа. Аны туран ол да быһыытынан уонна эмиэ айылҕаттан кини иитэр, үөрэтэр-такайар аналлаах – санаан көрүҥ: үөрэҕэ суох саха ийэлэрэ-эбэлэрэ төһөлөөх үгүс оҕолорун, сиэннэрин иитэн, сүһүөхтэригэр туруоран киһи оҥорон таһаарбыттара буолуой! Оттон билиҥҥи кыргыттар ити үтүө айылгыларын таһынан өссө үрдүк үөрэхтэнэн билии-көрүү бөҕөнү ыллылар, аан дойдуну иилии эргийэн культуралара үрдээтэ, ис эйгэлэрин туруга бөҕөргөөтө – кинилэр хайа да нуучча, омук кыргыттарыттан-дьахталларыттан бэйэлэрин итэҕэстик санамматтар. Онон, былыргылыы эттэххэ, киһи сатыырын кини тоҕо сатыа суохтааҕый?!

Түбэһэн аахпаппынан уонна соло да буолбаккабын, мин билиҥҥи сахалыы прозаны барытын кыайан билбэппин буолан баран, аһаҕас көхсүм тоҕо эрэ сэрэйэр. Дьиибэ баҕайы, тумуулаары гыммыппын аан бастаан көхсүм билээччи – кини дьагдьайда да, ол аата сэрэтэр, дьаһалла ылына оҕус диир: ытырдан, сөтөллөн киирэн барабын, муннум уута сүүрэр… «Көхсүбүнэн сэрэйдэхпинэ» диэн төрүттэрбит ол иһин уос номоҕо оҥостоллоро эбитэ буолуо. Дьэ ол «сэрэйдэхпинэ», прозаик кыргыттар үөскээн-тахсан эрэллэр. Өссө саха кырдьаҕастара: «Сэрэйбит да, көрбүт да биир», – диэн этэр буолаллара, ол эмиэ саамай сөп эбит.

Мин Галина Нельбисова уус-уран суруйууга сыстыаҕа диэн сэрэйэр этим – кини очеркалара уус-уран өттүнэн олус табыллыбыт буолаллар, ис хоһоон да өттүнэн киэҥ ааҕааччыны кэрэхсэтэллэр, долгуталлар.

Кэпсээннэрин ааҕан сүрдээҕин үөрдүм. Тыла-өһө оннук уурбут-туппут, уус киһи ыпсарбытын курдук үчүгэй. Саамай сөбүлээбитим – бу уон кэпсээнин ис хоһооно барыта биһиги бүгүҥҥү олохпутун көрдөрөр, аныгы ыал, дьиэ кэргэн сыһыана. «Табыллыбатах абонент» геройа Егор Саввич кыһалҕатын кырдьаҕас дьон тута өйдүөхтэрэ уонна бэйэлэригэр чугастык ылыныахтара. Атын кэм, атын олох, туспа эйгэ оҕолоро, ордук киньиит, кинилэргэ «араабы» буолар оҕонньору истэригэр соччо киллэриэ суохтарын сөп, оттон оҕонньор эмиэ бэйэтин курдук огдообону, куорат эмээхсинин Марфа Михайловнаны, булсан бииргэ өйөһөн олороору тиийбитин эмээхсин туспа олорор уола кэлэн бэлэм дьиэҕэ бэрт буолан киирэҕин диэн үүрэн таһаарарын эмиэ өйдүүгүн: ол бүгүҥҥү олохпут иитиитэ. Куорат таас дьиэтигэр квартира билигин мөлүйүөнүнэн сыаналаах хамнаабат хаппытаал – «ийэм урут өллөҕүнэ дьиэ бу туора киһиэхэ тиксэр» диэн билиҥҥи олох сиэринэн баайга хараҥарыы төрдө дьэ итиннэ сытар. Урукку кэм буоллар, уол соҕотоҕун тэһийбэт ийэм муҥнаах үчүгэй оҕонньорго түбэһэн нус-хас суулаһан олордоллор диэн үөрүөхтээх этэ. Биэс уонуттан лаппа тахсыбыт Павел Ильич («Кырдьыгы эппэтэх ордук») тыаһа-ууһа суох дьахтар булунан баҕатын ханнаран кистээн «аралдьыйа» түһээри гыммытын киньиитэ алҕас билэн кэбиһэн тойонуттан кэлэйэн, тугу да уорбалаабакка оҕонньорун үлбүрүйэр аакка сылдьар хотунун аһынан, кэлин мин кэргэним эмиэ итинник буолуон сөп диэн санаа бөҕөҕө түһэр. «Ыал дьолун түстээтэҕэ» кэпсээҥҥэ Анна Семеновна төрөөтүн кытта ииттэрэ биэрбит көрө да илик кыыһа кэргэн тахсаары саахсаланарын истэн, чугас тыаттан куоракка кэлэн кистии-саба көрөн муҥҥа-таҥҥа түһэрин хайа баҕарар ийэ, кыыс харааста ааҕыаҕа. Сааһыран иһэн огдообо Володяҕа кэргэн барбыт Анфиса саҥа олоҕор, суох буоллар да, хаһаайка бокуонньук күлүгэ түһэн (Володя таптыыр кэргэнин букатын умнубат) эрэйи көрдөрбүтүн («Олох салҕанар аналлаах»), Хочуолунай Биичэ («Аҕа кэһиитэ») иһэн-аһаан тэмтэрийэ да сыстар көннөрүнэр кыахтааҕын, оттон Оля, Андрей, Софья «үс муннук» («Оо, тоҕо, тоҕо?») уһуктанан-кырыыланан хаалбыт олохторун муннуктара кыайан кыларыйбакка үһүөн өйдөрө-санаалара муҥ-кыһалҕа бөҕөтүгэр эриллэрин сүрэххинэн-быаргынан ылына, итэҕэйэ ааҕаҕын.


Вам будет интересно
Сэһэҥҥэ таптаспыт сүрэхтэр бэйэ-бэйэлэригэр курдаттыы тардыһыылара, дууһаларын аймалҕана ойууланар.Үгүс сыллары уҥуордаан сүтэрсибит сүрэхтэр сипсиэрдэригэр кубулуйбут таптал туһунан сэһэн эдэр-эмэн да ааҕааччыны умсугутуоҕа, олох кэрэтэ хаһан да бүппэтин өйдөтүөҕэ....
Читать онлайн
Социалистическай Үлэ Геройа, саха народнай суруйааччыта, биллиилээх общественнай деятель Д.К.Сивцев-Суорун Омоллоон төрөөбүтэ 100 сылын көрсө тахсар хомуурунньукка дириҥ социальнай ис хоһоонноох, умнуллубат уус-уран уобарастардаах кэпсээннэрэ киирдилэр....
Читать онлайн
Повесть-катастрофа, основанная на реальных событиях. В 1943 году в далекой Якутии, известной своими суровыми холодами, терпит крушение самолет. Оба пилота погибают. Остальные члены экипажа и случайные пассажиры – среди них две молоденькие девушки – получают травмы разной степени тяжести.Без пищи, лишенные средств связи и передвижения, люди оказываются всецело во власти зимней тайги. Каждый день они сражаются за жизнь, терпя непереносимую боль, суровый холод и дикий голод. Кто бы мог знать, что с...
Читать онлайн
Это история о девочках-подростках, казалось бы, из совершенно разных миров – Соня из неблагополучной семьи: сестра с ДЦП, отчим-абьюзер, который часто поднимает руку на своих домочадцев, мать, которая не способна защитить своих детей; по сравнению с ней жизнь Лены кажется идеальной, у неё любящие родители, она обеспечена всем… но по ту сторону двери их дома течёт совершенно другая жизнь, о которой не догадывается никто. Параллели их судеб свяжутся там, где рождается настоящая дружба. Плетёные чо...
Читать онлайн
Дорогой читатель! Поэт Сергей Прачёв приглашает Вас в увлекательнейшее путешествие в историю России – перед Вами откроются величественные дали суровой Сибири и мужество отважного первопроходца Семёна Дежнёва; Вы будете потрясены масштабностью злых деяний и бесчинств первого царя Всея Руси Ивана Грозного; а мудрость и дальновидность Александра Невского покорит Вас раз и навсегда; узнаете, что у адмирала Колчака слово не расходится с делом, а понятия честь, долг и патриотизм ставятся превыше всего...
Читать онлайн
Сборник стихов Михаила Иванова в переводе Евгения Каминского.Е.Ю. Каминский: «Обычно от стихотворения поэта мы ждем двух вещей. Во-первых, оно должно быть ярким примером художественного творчества, в котором слова – краски, а мастерство поэта и его словарь – кисти, с помощью которых поэт рисует картину мира. Во-вторых, оно должно сообщать новый смысл привычной реальности, понимаемой одинаково всеми остальными, и вдруг увиденной поэтом под новым углом зрения. И обе эти вещи присущи стихам Михаила...
Читать онлайн
Кинигэҕэ Саха сирин араас улууһун чулуу булчуттара уонна биллиилээх тустууктар Герман Контоев, Петр Бурцев, Владимир Кириллин уо.д.а. өбүгэлэрбититтэн хаалбыт үтүө үгэһи, сиэри-туому тутуһан, тулалыыр эйгэни харыстаан, айылҕа таайыллыбатах кистэлэҥин, дьиктитин да көрсөн, быһылааннаах, мүччүргэннээх түбэлтэлэр, ойуур адьырҕаларын кытта тыҥааһыннаах күөн көрсүүлэрэ, кии эбэтэр киһи буолар кыл түгэннэрэ, тыын былдьаһыга сытыытык, арылхайдык ойууланна....
Читать онлайн
21 занимательный рассказ В.С. Доллонова, журналиста, писателя, переводчика, знакомит детей со страницами истории и культуры Якутии. Автор связывает факты из истории родного края с событиями жизни своей семьи. Эти рассказы не просто заряжают патриотическим настроем, но и учат юных читателей анализировать факты, сопоставлять причины и следствия, размышлять....
Читать онлайн
«КНИГА ЗНАНИЙ. Игра в Иную Реальность» – впервые на русском и английском языках с рисунками автора ч. 1 ранее опубликованной «Книги Тайных Знаний». Роман – ключ к пониманию себя и законов Вселенной от участницы экспериментов над временем, пространством и скрытыми ресурсами человека по мотивам ТВ-фильма на 1 канале РФ. Дневник мага о Пути к Свету станет вашим другом и проводником, подарит Веру, Надежду, Любовь, предоставит шанс изменить жизнь к лучшему. Премии: К. Кастанеды, «Литературный Олимп»....
Читать онлайн
Книга содержит рассказы о возникновении чувства любви, появления препятствий на её пути, попыток их разрешения с печальным и счастливым результатом....
Читать онлайн
Для чего, спрашивается, существуют подруги, если не для того, чтобы помочь в трудную минуту? От одной муж уехал, к другой не вовремя явился, у третьей намечаются проблемы с клиентом, причем такие, на фоне которых перемещения чужих мужей покажутся сущей ерундой. Именно в таких испытаниях и выясняется, что самое главное – подставить плечо, протянуть бутерброд и положить в холодильник подруги что-нибудь вкусненькое, потому что мужья и клиенты, даже если найдутся, никогда не позаботятся о самом уязв...
Читать онлайн
Настоящая книга является продолжением серии учебных пособий по курсу «История науки и техники», поставленному в Московском государственном индустриальном университете. Книга, посвященная истории автомобилестроения и некоторым смежным вопросам издана в 1996 году (первое издание) и в 1998 году (второе издание). Истории создания основных материалов и технологий издана в двух частях: часть 1 – в 2001 году и часть 2 – в 2002 году. Учебное пособие написано для направления 552700 (?) «Энергомашинострое...
Читать онлайн
Книжный должен быть уютным и привлекательным, по крайней мере, таким его хочет видеть новый директор магазина «Тексты», американец, недавно переехавший в Великобританию. Но это оказывается довольно трудно, так как в его магазине, одном из целой сети, постоянно творится что-то неладное. Во-первых, здание постоянно скрывает густой туман. Каждый раз, когда работники приходят утром, многие книги лежат на полу, некоторые изорваны или пропитаны какой-то влагой. Компьютеры сбоят, а по ночам, даже отклю...
Читать онлайн
Пять незнакомцев с разных концов земного шара получают одинаковое сообщение с незнакомого номера:«ЧЕЛОВЕК, КОТОРОГО ВЫ ЛЮБИТЕ БОЛЬШЕ ВСЕГО НА СВЕТЕ, В ОПАСНОСТИ».Полиция не поможет. Деньги не спасут. Требование только одно: принять участие в загадочной Игре, в которой может быть только один победитель. Проигравших ждет кое-что похуже смерти: они потеряют самого близкого человека…Пятеро игроков не знают, почему были выбраны и что за Игра их ждет. Но они готовы пойти на все, чтобы победить.Раз, дв...
Читать онлайн